Bob Dylan – Temples In Flames

Temples in Flames tourboek

Temples In Flames

 

 

 

 

In 1986 had Bob Dylan samen met Tom Petty en diens band The Heartbreakers een succesvolle tournee gedaan door Australië en Nieuw Zeeland. Die kreeg een vervolg met een gelijkaardige tocht door Noord Amerika.

 

In de herfst van 1987 wachtte hem een laatste, Europese luik van de wereldtournee.  De zanger keek er met frisse tegenzin tegen aan. “Ik had een tournee van 18 maanden gedaan met Tom Petty and the Heartbreakers,” blikt hij terug in Kronieken. “Dit zou mijn laatste zijn. Ik had geen voeling meer met wat voor inspiratie dan ook. Tom stond op de top van zijn kunnen en ik op de bodem van het mijne. Ik kon het verschil niet overbruggen. Alles lag in duigen. Mijn eigen liedjes waren vreemden voor me geworden… Ik had mijn tijd gehad. Ik kon haast niet wachten om me terug te trekken en mijn tent te pakken. Nog één keer met Petty met de pet rond en dan hield ik het voor gezien.”

 

Begin september 1987 vloog hij naar Egypte om er wat uit te rusten. Hij had zijn oude vriend, Victor Maymudes, laten overkomen naar het Marriott Hotel in Cairo. Victor had Dylan, in 1965-66 als road-manager begeleid tijdens zijn hectische wereldtournee.

Maymudes was een grote man, zes jaar ouder dan Bob, met strenge, sombere trekken. Hij kwam indrukwekkend over, maar was in feite een vriendelijke, zachtaardige kerel. Hij kon uitstekend schaken en poolbiljarten en was daarom ideaal gezelschap voor Bob.

Dylan stelde hem voor om terug voor hem te komen werken, als zijn persoonlijke assistent.

 

De tournee ging van start op 5 september in Israël, met twee optredens: in Tel Aviv en in Jeruzalem. In plaats van met het vliegtuig van Cairo naar Tel Aviv te vliegen, stond Dylan er op met de bus te reizen: een lange, tien uur durende rit door de stoffige Gaza strook.

Misschien had hij geen zin in de voorziene repetitie, die hierdoor kwam te vervallen. 

 

Zijn eerste concert in het Beloofde Land, in het Hayarkon Park van Tel Aviv, verliep ronduit chaotisch. Na zijn ervaringen met The Grateful Dead had Dylan een gedurfde setlist opgesteld. De band was echter totaal niet voorbereid op songs als ‘I’ll Be Your Baby Tonight’, ‘Senor (Tales Of Yankee Power)’, ‘In The Garden’, ‘Joey’ of ‘Dead Man, Dead Man’. Als afsluiter kwam hij zelfs met de negro spriritual ‘Go Down, Moses’.

 

Dylans manier van zingen was ook erg afwijkend, zowel qua frasering als qua teksten. De sets leken willekeurig opgebouwd en Dylans gedeelte was erg kort in verhouding met de hele show.

Bovendien zag de zanger er oud uit. Op zijn uitdrukkelijk verzoek stonden de podiumlichten zo zwak dat hij nauwelijks te zien was. Dat alles maakte dat de show slechte kritieken kreeg en vele mensen gingen ontgoocheld naar huis.

 

Als reactie kwam hij voor het concert in Jeruzalem met haast louter bekende hits.

 

Die namiddag had hij een interview gegeven aan Kurt Loder van Rolling Stone. Daarbij liet hij zijn ongenoegen over de negatieve reacties in de pers duidelijk blijken: “de media zijn het werktuig van de duivel!”. Verder meende hij dat “het niet lang [zal] duren voor een charismatische leider de wereld op zijn knieën zal dwingen.”

Misschien hadden de cocktails die hij aan de lopende band achterover sloeg zijn brein beneveld. Volgens Loder dronk de zanger zich voor ieder optreden moed in met een viertal wodka cocktails.

Hij was dan ook vast van plan om te stoppen. “Ik had er vrede mee en was het een prettig idee gaan vinden. Het enige wat veranderd was, nu ten opzichte van toen, was dat optredens me nu geen inspanning meer kostten. Ik gleed erdoorheen.”

 

De gevarieerde setlist bleven een constante tijdens de rest van de tournee. Tijdens de eerste vier shows zong hij tachtig verschillende nummers. Pas tijdens de laatste bis van het derde concert bracht hij voor het eerst een song die hij in de vorige shows had gezongen.

“Gewoon om te kijken of ik het kon. Het leek makkelijk. De invalshoeken die ik hanteerde waren zeer zwaar maar zeer effectief. Door deze andere formule, deze andere benadering van de vocale techniek, blies ik mijn stem nooit op en kon ik almaar door blijven zingen zonder moe te worden.”

 

* * *

Tom Petty, Bob Dylan & Howie Epstein

 

 

 

 

En dan op 10 september, in de St. Jakobshalle van Basel, kwam de kentering. In zijn Kronieken vertelt hij: “Toen, op een avond in het Zwitserse Locarno, viel alles plotseling in duigen. Een ogenblik lang viel ik in een zwart gat. Het podium was in de openlucht en de wind was stormachtig, het soort avond waarop alles kan wegwaaien.

Ik deed mijn mond open om te zingen en de lucht werd compacter… en er kwam niets uit. De technieken deden het niet. Ik kon het niet geloven. Ik dacht dat ik het zo goed voor elkaar had, maar het was niet meer dan de zoveelste truc.”

In paniek probeerde hij iets anders.

“Dat deed ik automatisch en uit het niets. Onmiddellijk was het alsof er een volbloed door de poort kwam aangegaloppeerd. Alles kwam terug en het kwam multi-dimensionaal terug. Zelfs ik stond versteld.”

 

Hij voelde zich compleet herboren en had een nieuw doel voor ogen. Hij wou opnieuw beginnen, zichzelf ten dienste van het publiek stellen.

“[In Zwitserland] was het of ik opeens een stem hoorde. Het was alsof ik het niet zelf dacht: ‘Ik ben vastbesloten om te blijven standhouden, of God me bijstaat of niet.’ Plots ontplofte alles. Van alle kanten ontplofte het. En ik merkte dat iedereen daar – normaal keken ze naar de meisjes achter me…   ze stonden daar zodat ik me niet zo slecht zou voelen. Maar toen dat gebeurde keek niemand meer naar de meisjes. Ze keken allemaal naar de hoofdmicrofoon… ik wist toen: ik moet deze songs gaan spelen. Dat is wat ik moet doen.”

 

Dylan zelf situeert de openbaring een maand later: in Locarno, op 5 oktober. Uit de opnamen blijkt dat het veel al tamelijk in het begin van de tournee gebeurde, tijdens een eerder optreden in Zwitserland. Tot die conclusie komen tenminste biografen als Clinton Heylin en Paul Williams, die opnames van vele concerten hebben bestudeerd.

 

Door de vernieuwde aanpak verschilde de Europese herfsttournee met Tom Petty & The Heartbreakers enorm van de vorige gezamenlijke tournee door Noord Amerika. The Heartbreakers boden een erg sterke basis voor Dylans nieuwe interpretaties en de meeste shows waren zeer, zeer goed.

“Je kunt je gedachten geen moment laten afdwalen,” vertelde Benmont Tench. “zelfs de vertrouwde songs weet hij een draai te geven: een tempowisseling of een spectaculaire voordracht. Met Bob Dylan spelen geeft je zeker een flinke schop onder je achterste… Zo zegt hij bijvoorbeeld opeens: ‘Vandaag openen we met ‘Forever Young’’ – de Heartbreakers hebben die song misschien één keer gespeeld – en dan zegt hij: ‘En Benmont, jij begint’.”

“We leerden ervan dat je je geen zorgen hoeft te maken of je een nummer wel helemaal precies speelt,” valt gitarist Mike Campbell hem bij: “Soms kon je het beter afjakkeren en maar hopen dat er een wonder gebeurt.”

 

* * *

 

Bij het optreden in de Valby Hallen in Kopenhagen, op 21 september deed zich zo een gelegenheid voor. Dylan had aan Britta Lee Shain, de vriendin van zijn roadmanager Gary Shafner, gevraagd om de setlist op te stellen. Zij had een paar van haar favoriete nummers er tussen gezet, waaronder ‘Desolation Row’. De song was nog nooit gerepeteerd, maar toch kregen ze het voor mekaar om een elektrische versie tot een goed einde te brengen. 

Twee dagen later moest Gary Shafner, vanwege privé omstandigheden, een paar dagen terug naar Californië. Dylan toonde zich bereid om zich over diens vriendin te ontfermen.

Zo nam Britta Lee mee, bij een bezoek aan de enige synagoge in Finland. Tijdens het uitstapje verzekerde hij haar dat wanneer hij ‘Tomorrow Is A Long Time’ zou spelen, “alles goed zou komen”.

 

Natuurlijk bracht hij de volgende avond, in Götenborg, het nummer in een akoestische versie, met Benmont Tench op piano en Mike Campbell op gitaar: ‘Tomorrow Is A Long Time.

 

Dat viel zo goed mee dat hij, gedurende de rest van de tournee, telkens één à twee songs in deze minimale bezetting bleef brengen.

 

Op 3 oktober vierde Dylan de Joodse feestdag Rosh Hashanah samen met Britta Lee in het huis van een Israëlische dignitaris in Rome. Na afloop van het optreden die avond, nam hij de jonge vrouw mee naar zijn hotelkamer. Daar werd hij opgebeld door zijn vriendin Carole Childs, die om plastische chirurgie bedelde. Dylan ging echter niet in op haar wensen en ook niet op Britta Lee’s avances, “omdat het een feestdag is” en hij zijn vriend niet wou kwetsen.

De volgende avond, in Milaan, viel de helft van de bezwaren weg en ging hij toch met haar naar bed.

 

De dag daarna waren ze in Locarno – de plaats waar Dylan zijn keerpunt situeert.

Daar kreeg hij een telefoontje van zijn eerste vrouw, Sara. Zij had gemerkt dat hij overal in Europa babykleding kocht. Ze liet hem verstaan dat ze het vreselijk vond op die manier er achter te moeten komen dat hij opnieuw vader was geworden.

Aan Britta Lee vertelde hij schouderophalend dat veel vrouwen in de wereld zijn kinderen hebben gedragen.

 

Enkele dagen later keerde Gary Shafner terug. Hij kwam er al snel achter dat zijn vriendin hem heeft bedrogen met zijn werkgever. Beschaamd en ongelukkig verliet hij de tournee. Het was het einde van de jarenlange vriendschap.

Hij vloog terug naar L.A. waar hij het Dylan betaald zetten door hem van hetzelfde laken en pak te geven. Hij vroeg Carole Childs mee uit eten en dook met haar het bed in.

 

Wanneer hij haar vertelde wat er in Europa was gebeurd belde Childs Dylan op om hem de huid vol te schelden. Ze waarschuwde hem dat ze onmiddellijk naar Londen zou  komen. Dylan loste het echter op zijn manier op: hij zette Britta Lee Shain op het vliegtuig en nam terug zijn plaats in, achter in de tourbus, bij zijn vrouw, Carolyn. Probleem opgelost.

En Shain hield er een stevige cent aan over. Zij publiceerde haar wedervaren in een boek: Seeing The Reel You, At Last.

 

* * *

 

Het sluitstuk van de Europese tournee werd gevormd door zeven concerten in Engeland: drie in de International Arena van Birmingham en vier in de Wembley Arena van Londen. George Harrison ging naar alle concerten kijken. Na herhaald aandringen van Bob Dylan was de ex Beatles bereid om aan het einde van de laatste show een nummer mee te spelen. Dat werd ‘Rainy Day Woman # 12 & 35’.

 

Die avond gaf Dylan aan Elliott Roberts de opdracht om voor het volgend jaar 200 optredens te regelen. Hij wou ook evenveel optredens voor de twee volgende jaren, telkens in dezelfde steden.

“Ik had uitgerekend dat het me minstens drie jaar zou kosten om tot het begin te raken, om het juiste publiek te vinden, of voor het juiste publiek mij zou vinden.”

Hij hield er rekening mee dat de ouderen stilaan zouden afhaken en hoopte dat de jongeren telkens hun vrienden zouden aanraden om mee te komen. Zo zou het aantal  toeschouwers op peil blijven.

 

De Never Ending Tour was geboren.

 

‘Forever Young’ – Londen 16 oktober 1987

 

 

P.S. Het concert in Vorst Nationaal op 8 oktober 1987 komt uitgebreid aan bod in een volgende post.